Znamiona barwnikowe

Znamiona barwnikowe
Znamiona barwnikowe to duża grupa zmian na skórze. Ich wspólną cechą jest zabarwienie ciemniejsze niż otaczająca je skóra oraz to, że zaburzenie dotyczy nie tylko nadmiernego gromadzenia barwnika, ale również wzrostu komórek. Różnią się natomiast nasyceniem koloru (od jasno brązowego do prawie czarnego), ułożeniem barwnika (jednolite lub z jaśniejszymi i ciemniejszymi obszarami), rodzajem tworzących je komórek (melanocyty lub komórki znamionowe) i skłonnością do zezłośliwienia.

Znamiona melanocytowe

Plamy soczewicowate
Plamy soczewicowate, jak nazwa wskazuje przypominają ziarna soczewicy. Są to niewielkie okrągłe lub owalne plamki wyraźnie oddzielone od zdrowej skóry i pokryte pogrubiałym naskórkiem. Mogą mieć różny kolor od jasnego brązu do prawie czarnego. Wykazują zwiększoną liczbę melanocytów. Występują zarówno u dzieci(więcej), jak i dorosłych, najczęściej w postaci plam soczewicowatych pospolitych lub posłonecznych.

Plamy soczewicowate pospolite (proste, młodzieńcze)
Są niezależne od słońca, występują w każdej okolicy, zwykle w grupach i nie są powodem do niepokoju. Mogą być obecne na skórze noworodków, ale także pojawić się później.

Plamy soczewicowate posłoneczne (starcze, wątrobowe)
Występują w okolicach narażonych na działanie promieniowania ultrafioletowego (słońce, solarium) - na twarzy, grzbietach dłoni i szyi oraz na przedramionach i podudziach. Najczęściej pojawiają się między 30 a 50 rokiem życia. W miarę upływu czasu mogą się powiększać i ciemnieć.

Plamy cafe-au-lait
Mają jednolitą barwę kawy z mlekiem i zwykle równe brzegi. Mogą występować na skórze noworodków lub pojawić się w dzieciństwie, niezależnie od promieniowania ultrafioletowego. Są często spotykane i nie powinny budzić niepokoju pod warunkiem, że są małe i jest ich nie więcej niż pięć (w przeciwnym razie mogą być objawem zespołu Albrighta lub choroby Recklinghausena).

Znamiona komórkowe barwnikowe
Są to bardzo częste znamiona, o zabarwieniu, nawet skóry zdrowej bądź jasnobrunatne lub ciemne, o powierzchni gładkiej lub zrazikowatej i brodawkującej, niekiedy owłosione. Jeżeli w otoczeniu znamienia pojawia się biała obwódka , świadczy to o tendencji do samoistnego ustępowania , które jest zazwyczaj związane z obecnością przeciwciał przeciwmelanocytowych (znamiona Suttona). Dość charakterystycznie wygladają znamiona barwnikowe w obrębie paznokci (często jako pasmo barwy brązowej lub czarnej wzdłuż płytki paznokciowej), ze względu na trudności diagnostyczne i różnicowanie z czerniakiem należy je zawsze usuwać chirurgicznie.
Liczba znamion barwnikowych zwykłych (nabytych) u ludzi rasy białej zazwyczaj jest duża, u każdego człowieka można wykryć kilkanaście zmian tego typu. Często pojawiają się w wieku wczesnodziecięcym, ale najwięcej banlanych znamion barwnikowych przybywa w wieku 20-30 lat. Ryzyko rozwoju czerniaka jest niewielkie, zwłaszcza w znamionach wyniosłych, uszypułowanych i owłosionych, istnieje natomiast w przypadku znamion wrodzonych i dysplatycznych .

Cechy znamienia budzące niepokój:
- szybkie powiększenie się rozmiarów znamienia oraz jego pogrubienie
- nierównomierne przebarwienie powierzchni znamienia z rozmaitymi odcieniami brązu, szarości z ogniskowymi odbarwieniami
- odczyn zapalny w obrębie znamienia
- nadżerki i krwawienia
- występowanie wokół niego plamek
- uwypuklenie lub wgłębienie powierzchni, stwardnienie
- nierówny kontur
- odczuwanie swędzenia, pieczenia lub bólu
- sącząca się wydzielina

Znamię błękitne
Jest odmianą znamienia melanocytowego, cechuje się szarobłękitnym zabarwieniem wskutek nagromadzenia w skórze melanocytów wytwarzających barwnik. W badaniu histologicznym można stwierdzić również komórki znamionowe.

Znamię wrodzone
Zajmuje często bardzo rozległe powierzchnie , głównie na tułowiu; powierzchnię takich znamion mogą pokrywać włosy ; w obrębie znamienia nierzadko powstają twory guzowate , z których w 10 - 25% przypadków rozwijają się czerniaki.

Znamiona z komórek znamionowych
Mogą występować już przy urodzeniu (wrodzone) lub pojawić się później (nabyte). Znamiona są zbudowane z komórek znamionowych i w zależności od ich umiejscowienia dzieli się je na łączące, mieszane i skórne. Ryzyko rozwoju czerniaka jest wyższe w przypadku znamion wrodzonych, ale każde z nich należy obserwować. Duże lub pojawiające się w dzieciństwie powinny być zbadane przez lekarza dermatologa lub onkologa.

Znamię łączące
Jest położone w najniższych warstwach naskórka blisko granicy ze skórą właściwą. Może być obecne przy urodzeniu, jednak najczęściej pojawia się do 20 roku życia. Jest małe, płaskie, koloru od jasnego do ciemnego brązu.

Znamię mieszane
Jest położone w obrębie naskórka i skóry właściwej, nieznacznie wypukłe i jaśniejsze koloru niż znamię łączące.

Znamię skórne
Jest położone w obrębie skóry właściwej. Jest jasne (może mieć nawet kolor zdrowej skóry) i najbardziej wypukłe. Wykazuje najmniejsze ryzyko przekształcenia w czerniaka.

CZERNIAK

Czerniak jest złośliwym (dającym przerzuty) nowotworem skóry, który może się wywodzić ze znamion z komórek znamionowych. Dlatego należy je monitorować ponieważ wcześnie rozpoznany czerniak daje duże szanse wyleczenia. Czerniaki złośliwe mogą mieć różną wielkość, kształt i kolor (od kolorytu skóry przez kolor ciemnobrązowy aż do czarnego). Wykazują różną skłonność do inwazji.

Cechy znamienia budzące niepokój
- szybkie powiększenie się rozmiarów znamienia oraz jego pogrubienie
- nierównomierne przebarwienie powierzchni znamienia z rozmaitymi odcieniami brązu, szarości z ogniskowymi odbarwieniami
- odczyn zapalny w obrębie znamienia
- nadżerki i krwawienia
- występowanie wokół niego plamek
- uwypuklenie lub wgłębienie powierzchni, stwardnienie
- nierówny kontur
- odczuwanie swędzenia, pieczenia lub bólu
- sącząca się wydzielina

Czynniki predysponujące:
- jasna skóra ze skłonnością do oparzeń słonecznych i licznymi piegami, jasne włosy i oczy
- częste kąpiele słoneczne i korzystanie z solarium, nie stosowanie kremów z filtrami słonecznymi, częste oparzenia słoneczne, zwłaszcza w dzieciństwie
- występowanie licznych znamion o różnych kształtach, rozmiarach i zabarwieniu
- zaburzenia odporności
- występowanie w rodzinie zachorowań na czerniaka skóry

Miejsca występowania czerniaka
- skóra,
- łożysko paznokcia,
- błony śluzowe,
- gałki oczne,
- centralny układ nerwowy.

Przyczyny:
Mogą być wrodzone, towarzyszące zespołom chorobowym lub nabyte.

Leczenie

Dermatochirurgia
Znamiona w miejscach tzw. przewlekłego drażnienia (gumki, paski) oraz na dłoniach i stopach powinno się usuwać profilaktycznie. Każda zmiana podejrzana o czerniaka powinna być usunięta chirurgicznie z odpowiednim marginesem zdrowej skóry, a następnie zbadana histopatologicznie (pod mikroskopem). Podejrzanych zmian nie wolno usuwać laserem ponieważ uniemożliwia on przeprowadzenie badania histopatologicznego. O dalszym leczeniu i rokowaniu decyduje głębokość nacieku skóry przez komórki nowotworowe. Im wcześniej rozpoznany i usunięty zostanie każdy nowotwór złośliwy, tym większe są szanse przeżycia i powrotu do zdrowia. Niektóre nowotwory dają przerzuty w postaci nawet pojedynczych komórek. Mikroprzerzuty często nie są wykrywalne dostępnymi obecnie metodami i dlatego zdarza się, że pomimo całkowitego wycięcia ogniska pierwotnego, nowotwór rozwija się w innym miejscu.

Chirurgia laserowa CO2 do zmian łagodnych (więcej – Skóra, Choroby, wirusowe, brodawki).

Terapia fotodynamiczna:
Polega na wybiórczym niszczeniu zmian chorobowych przy pomocy naświetlania promieniowaniem krótkofalowym. W tym celu wykorzystywane jest światło, pasma widzialnego. Miejsca chore zostają "uczulone" przez zastosowanie, bezpośrednio przed naświetlaniem, substancji chemicznej potęgującej działanie promieniowania świetlnego.

Przebieg zabiegu:
Naświetlenie miejsca skóry, gdzie podano substancję fotoaktywną powoduje wybiórcze zniszczenie komórek zmiany chorobowej, do której substancja ta wniknęła.
Przykładem substancji fotoaktywnej potęgującej fototoksyczny efekt naświetlania jest kwas amionolewulinowy (więcej). Skóra zdrowa, nie uczulona kwasem aminolewulinowym nie ulega zniszczeniu.
W odróżnieniu od innych terapii skojarzonych, w przypadku zastosowania kwasu aminolewulinowego jest on stosowany miejscowo, bezpośrednio na chore miejsca. Taki sposób podawania jest bezpieczniejszy dla pacjenta od leków stosowanych doustnie.
Substancja światłouczulająca
Substancja światłouczulająca podawana jest na skórę w formie nieaktywnej. Po wchłonięciu przez skórę i ulokowaniu się w zmianie chorobowej substancja jest aktywowana; tu także wykorzystywane jest naświetlanie pasmem widzialnym światła. Dopiero po aktywacji, podana substancja nabiera właściwości fotouczulających.
Kwas aminolewulinowy
Kwas aminolewulinowy bowiem łączy się wybiórczo z miejscami chorymi, omijając zdrowe partie skóry. Po aktywacji kwasu amionolewulinowego - powstaje, naturalnie także występująca w organizmie, substancja aktywna - protoporfiryna IX. Pod wpływem naświetlania protoporfiryna IX wydziela toksyczne wolne rodniki tlenowe powodując zniszczenia zmiany chorobowej.
Doustne środki swiatłouczulające
Doustnie środki fotouczulające powodują szereg dolegliwości, przede wszystkim ze strony układu pokarmowego. Ponadto w przypadku ich stosowania nieodzowne jest zapobieżenie ciąży, gdyż charakteryzują się niezwykle niekorzystnym wpływem na nienarodzone dziecko.

Zapobieganie Zapobieganie to przede wszystkim w dużym stopniu sprowadza się do prewencji czerniaka. Podejrzane znamiona należy obserwować i badać dermatologicznie przynajmniej raz do roku. Znamiona narażone na drażnienie mechaniczne (okolice pasków, łańcuszków, gumek) powinny być usunięte.