Trądzik pospolity, trądzik młodzieńczy

Trądzik pospolity, trądzik młodzieńczy

Trądzik pospolity (acne vulgaris) jest jednym z najczęstszych schorzeń okresu młodzieńczego. Ocenia się, że jego różnie nasilone postacie występują u ok. 90 proc. populacji w wieku 12-18 lat a u około 8 % pacjentów dopiero między 20 a 30 rokiem życia a nawet dłużej (więcej).
Prawidłowe funkcjonowanie skóry zapewniają gruczoły łojowe produkujące łój skórny, którego prawidłowa ilość powoduje, że skóra jest odpowiednio nawilżona i natłuszczona (gładka, sprężysta, dobrze napięta, o naturalnym kolorze). Gdy łoju jest za mało– skóra jest sucha, a gdy za dużo – tłusta i lśniąca. Ilość wydzielanego łoju, sterowana przez hormony, zmienia się w różnych okresach życia. Produkcja łoju jest duża u noworodków, zmniejsza się w wieku ok. 5 lat i do okresu pokwitania zwykle odpowiada faktycznym potrzebom skóry. W okresie dojrzewania następuje „przestrojenie hormonalne” –gwałtownie zwiększa się ilość tych hormonów, które powodują przerost gruczołów łojowych i sprawiają, że wytwarzają one więcej łoju (łojotok). Długość tego okresu może się osobniczo różnić. U większości w wieku dwudziestu –trzydziestu lat praca gruczołów "wraca do równowagi". Powyżej 40 rż. wydzielanie łoju zmniejsza się, skóra staje się coraz bardziej sucha, zwłaszcza u kobiet po 60 rż. Wydzielanie łoju jest szybsze, jeśli jest on często usuwany z powierzchni skóry, co może mieć znaczenie w nasileniu łojotoku.
Objawy chorobowe trądziku młodzieńczego to łojotok, zmiany niezapalne (mikrozaskórniki, zaskórniki zamknięte i otwarte), zmiany zapalne (powierzchowne głębokie grudki i krostki) oraz bliznowacenie i przebarwienia pozapalne sporadycznie objawy ogólne. Rzadko trądzik młodzieńczy przebiega burzliwie, pozostawiając trwałe ślady w postaci zanikowych lub przerosłych blizn. W sporadycznych przypadkach nie ogranicza się tylko do zmian skórnych i wiąże się z objawami ogólnymi. Wśród zmian skórnych wyróżniamy zmiany niezapalne w wyniku gromadzenia łoju i nabłonków oraz zmiany zapalne w wyniku uszkodzenia mieszków włosowych. Zmiany niezapalne to zaskórniki otwarte i prosaki. Pierwsze z nich mają czarną barwę w okolicy ujścia mieszków (to melanina powstająca z utlenionych komórek naskórka i kwasów tłuszczowych). Prosaki to białe zamknięte zaskórniki.
Zamiany zapalne zlokalizowane blisko powierzchni skóry to wyniesione ponad jej powierzchnię grudki i krosty (zawierają materiał ropny). Głębiej występują guzki (twardy naciek zapalny głęboko penetrujący w głąb skóry o wielkości powyżej 5mm), cysty (duże guzki z płynną treścią ropną) oraz blizny (zejście zmian zapalnych o wielkości zależnej od głębokości uszkodzenia mieszków włosowych). Mogą być płaskie, zanikowe (zagłębienia różnej wielkości), lub przerosłe (wypukłe, często twarde blizny). Czasem mogą się przeistoczyć się w keloidy. Są to stale rosnące twarde blizny zlokalizowane najczęściej na klatce piersiowej, ramionach i plecach. Trądzik nie jest chorobą, którą można się zarazić. W zależności od charakteru zmian skórnych oraz przebiegu choroby wyróżnia się różne rodzaje trądziku: Typ zaskórnikowi to najłagodniejsza postać, może dać początek cięższym odmianom. Nazwa kolejnych rodzajów odpowiada rodzajom dominujących zmian – t. grudkowy i t. krostkowy. W trądziku ropowiczym występują guzki, cysty i przetoki a w jeszcze cięższej postaci t. skupionym - guzki, cysty i przetoki z tendencją do skupiania i zlewania się ze sobą. Gdy po ustąpieniu zmian skórnych powstają blizny mamy do czynienia z t. bliznowaciejącym a gdy w miejscu blizn są keloidy z t. keloidowym. Ze względu na przebieg choroby wyróżniamy t. młodzieńczy pojawiający się w okresie pokwitania i ustępujący ok. 20 r.ż., t. przetrwały - u ok. 20% osób trądzik utrzymuje się powyżej 20 r.ż. oraz t. piorunujący - bardzo ciężka, szybko postępująca postać, której mogą towarzyszyć gorączka, osłabienie i dreszcze.

Przyczyny
Jeżeli praca gruczołów łojowych jest prawidłowa i łój swobodnie „wydostaje się” na powierzchnię skóry mamy do czynienie tylko z łojotokiem. Jeżeli dochodzi do dużej nadprodukcji łoju jego część gromadzi się w gruczole. (przyczyny nadprodukcji łoju). Zbyt duże ciśnienie uszkadza ścianki przewodów wyprowadzających. W procesie gojenia rogowe płytki, początkowo zaklejają uszkodzone miejsca w ścianie przewodu. Z upływem czasu zwiększa się ich ilość i zamykają światło przewodu tworząc zaskórnik (wągier). Koreczek w gruczole zbudowany jest z białka keratyny, która czarnieje w zetknięciu z tlenem. W zamkniętym gruczole zaczynają namnażać się bakterie (Propioni bacterium acnes, Staphylococcus epidermidis) i drożdżaki (Pityrosporum ovale). Wskutek stanu zapalnego część zaskórników przekształca się w grudki (czerwone, często bolesne uwypuklenia). Jeżeli stan zapalny trwa dłużej grudka ulega przekształceniu się w żółtawą krostkę z treścią ropną. Mamy trądzik.

Przyczyny nadprodukcji łoju
Ilość wydzielanego łoju jest sterowana hormonalnie. Testosteron, progesteron i hormony kory nadnerczy wzmagają wydzielanie, a estrogeny i antyandrogeny zmniejszają.
Poza hormonami istotne są czynniki genetyczne. Dlatego problemy z łojotokiem kończą się w wieku dwudziestu lat lub trwają kilkanaście lat dłużej.
Na przebieg trądziku mogą wpływać stres, leki, dieta i kosmetyki (np. steroidy - anaboliki, preparaty litu, fenytoina, izoniazyd, oleje mineralne, dziegcie, glikokortykoidy, kosmetyki komedogenne, czekolada, kakao, ostre przyprawy, marynaty). W lecie u 80% pacjentów stan się poprawia, u pozostałych pogarsza wskutek wyższej temperatury i wilgotności powietrza oraz pocenia się. U większości kobiet trądzik ulega zaostrzeniu w okresie przedmiesiączkowym. Aktywność seksualna nie ma wpływu na zmiany trądzikowe.

Diagnostyka
Zmiany skórne są proste do oceny wzrokowej. Jeżeli dochodzi do powstania zmian ropnych aby ustalić odpowiednie leczenie wykonuje się badanie bakteriologiczne wymazu ze zmian. Czasem wskazane jest wykonanie badania na obecność drożdży.

Leczenie
U ok. 85 proc. pacjentów trądzik pospolity przebiega łagodnie i nie wymaga leczenia specjalistycznego. U pozostałych wskazana jest porada dermatologa gdyż „zaniedbany” trądzik może pozostawić na skórze trwałe, szpecące blizny. Leczenie trądziku polega na normalizacji wydzielania łoju, eliminacji bakterii i usuwaniu czopów zamykających gruczoły łojowe. Aby zapewnić skuteczność terapii w jej ustalaniu należy brać pod uwagę wiele czynników - nasilenie zmian skórnych, wiek i płeć, ogólny stan zdrowia, tryb życia, reakcje na leki stosowane wcześniej. Bardzo istotne jest przestrzeganie podstaw dobrego leczenia i pielęgnacji skóry trądzikowej.
Obecnie dostępnych jest wiele skutecznych leków przeciwtrądzikowych przeznaczonych do smarowania skóry, jak i przyjmowania doustnie. Wartą wymienienia jest także metoda APC (więcej) oraz inne zalecane w ostrej lub nieostrej fazie choroby. Po zakończonym sukcesem leczeniu warto usunąć jego następstwa.

Podstawy dobrego leczenia i pielęgnacji

Jeśli kilkumiesięczne stosowanie kosmetyków w łagodnych postaciach trądziku nie przynosi efektów konieczna jest wizyta u dermatologa. Trądzik jest przewlekłym schorzeniem i jego leczenie może zająć nawet kilka miesięcy. Leczenie musi być prowadzone regularnie gdyż przerwy mogą doprowadzić do powstawania oporności bakterii na stosowane leki. Terapia jest zawsze indywidualna, w zależności od zaawansowania choroby i reakcji na leki.
Przy zmianach ropnych nie wolno ich wyciskać i stosować peelingów.
Skórę należy odpowiednio pielęgnować – oczyszczać i nawilżać.
Należy ostrożnie korzystać z kąpieli słonecznych i solarium (więcej) oraz stosować racjonalną dietę.

Postępowanie przy zmianach ropnych
Zmian ropnych nie wolno wyciskać ponieważ wtedy treść ropna wylewa się do głębszych warstw skóry, infekcja rozszerza się i mogą powstać szpecące blizny. Przy zmianach ropnych nie wolno także stosować peelingu (szczególnie latem) oraz korzystać z solarium. Unikniemy w ten sposób ryzyka przebarwień skóry. Oczyszczanie twarzy można przeprowadzać gdy na skórze są tylko zaskórniki.

Pielęgnacja skóry
Do mycia skóry trądzikowej wskazane są specjalne żele lub emulsje, które miesza się na dłoni z wodą, rozprowadza na twarzy i dokładnie spłukuje.
Do usuwania nadmiaru łoju (nawet kilka razy dziennie) należy stosować delikatne toniki bezalkoholowe do cery tłustej, które dodatkowo działają przeciwbakteryjnie i pielęgnacyjnie. Nie powinno się stosować preparatów zawierających alkohol ponieważ wysuszają i podrażniają skórę oraz działają tylko powierzchownie (nie wnikają do gruczołów łojowych).
Osoby, które odczuwają „ściąganie skóry” powinny ją nawilżać preparatami do cery tłustej. Zaleca się korzystanie z zabiegów w gabinecie kosmetycznym, ale najlepiej aby odbywały się w konsultacji z lekarzem prowadzącym (więcej): Zabiegi kosmetyczne działają nawilżająco, przeciwzapalnie, wygładzają skórę, poprawiają jej ukrwienie i zwiększają wchłanianie leków. Jeżeli na skórze występują zmiany ropne nie wolno stosować peelingów. Zalecane jest oczyszczanie skóry z zaskórników.

Słońce, solarium
Słońce na ogół poprawia wygląd skóry tłustej i korzystnie wpływa na zmiany trądzikowe jednak najlepiej stosować kremy z filtrami ochronnymi 10-20. Pierwsze naświetlania w solarium powinny trwać krótko kolejne mogą być dłuższe.
Nie wolno się opalać gdy na skórze występują stany ropne gdyż może to prowadzić do powstania trudnych do usunięcia przebarwień. Niektóre z leków są światłouczulające i predysponują do poparzeń skóry. Dlatego przed opalaniem najlepiej skonsultować się z lekarzem.
Dieta
Stosunkowo rzadko może dochodzić do pogorszenia stanu skóry pod wpływem niektórych pokarmów (np. ostrych przypraw czy alkoholu).

Smarowania skóry (Leczenie zewnętrzne)
Dla wielu pacjentów wystarczające jest odpowiednio dobrane i w porę zastosowane leczenie zewnętrzne, połączone z właściwą pielęgnacją skóry. Przed nałożeniem leków skórę należy umyć odpowiednimi tonikami lub żelami a następnie osuszyć. Leki należy stosować na całej powierzchni chorej skóry a nie na same wykwity. Leki mogą mieć postać płynów, żeli, kremów lub emulsji. Powinny się dobrze rozsmarowywać i wchłaniać. Zwykle zawierają antybiotyk, substancje zmniejszające łojotok i powstawanie zaskórników. Dla zamaskowania wykwitów, na nałożony lek można zastosować puder sypki. Stosowanie korektorów i podkładów w kremie nie jest wskazane - wnikają głęboko w pory i mogą zaostrzyć trądzik. Stan skóry trądzikowej poprawiają peelingi z kwasami owocowymi.

Przyjmowania doustnie (Leki doustne)
Leki doustne należy przyjmować regularnie i nie przerywać ich stosowania bez powiadomienia o tym lekarza prowadzącego. Każdorazowo należy informować lekarzy o aktualnie stosowanych lekach. W przypadku przeziębienia czy grypy nie należy przerywać leczenia, chyba, że lekarz zaleci inaczej.
Antybiotyki niszczą bakterie występujące w zmianach trądzikowych i w leczeniu ogólnym są stosowane w pierwszej kolejności. Stosowanie leków hormonalnych zmniejsza wydzielanie łoju, ale mogą je przyjmować wyłącznie kobiety. Stosuje się je jako kontynuację leczenia jeżeli przyjmowanie antybiotyków nie przyniosło oczekiwanych efektów. Oprócz antybiotyków i hormonów stosuje się nowoczesny lek z grupy retinoidów zawierający pochodną kwasu witaminy A. Lek zmniejsza zarówno wydzielanie łoju, jak i liczbę bakterii.

Metoda APC
Metoda APC (acne photo-clearing) oparta jest na spostrzeżeniu, że światło słoneczne u większości chorych poprawia stan skóry. Lampa emituje światło koloru niebieskiego (405-420 nm), które ma działanie bakteriobójcze promieniowania UV, ale nie wpływa negatywnie na skórę. Badania wykazały trzy razy szybsze efekty leczenia w porównaniu z tradycyjnymi metodami (wyraźna poprawa zmian - 60%-po serii naświetlań przeprowadzonych w ciągu 4 tygodni). Bardzo spektakularne efekty uzyskuje się w leczeniu trądziku ze zmianami ropnymi. Jednak ok.20% pacjentów nie terapia nie przynosi żadnych efektów, co wstępnie bardzo trudno przewidzieć. Po wykluczeniu przeciwwskazań (więcej), zabiegi nie są obciążone objawami ubocznymi. Wyniki terapii można wzmacniać przez zastosowanie innych uznanych metod leczenia. Terapia APC składa się z cyklu zabiegów .

Metoda APC – przeciwwskazania:
- choroby przebiegające z nadwrażliwością na światło,
- stosowanie leków światłouczulających,
- ciąża i okres karmienia

Zabiegi APC
Standardowa terapia to 8 naświetlań trwających 10 -15 minut wykonywanych co 2-3 dni. Po pierwszych zabiegach może nastąpić przejściowe pogorszenie. Wyraźne efekty widoczne są zaraz po zakończeniu terapii i długo potem. Ponieważ działanie antybakteryjne jest jedynie jednym z etapów leczenia, pacjent powinien nadal pozostawać pod kontrolą lekarską stosując się do zaleceń pielęgnacji skóry, a w razie konieczności szybko wdrożyć leczenie zapobiegające nasileniu się zmian.

Usuwanie następstw trądziku
Przebarwienia po długotrwale utrzymujących się stanach zapalnych, blizny przerosłe lub zanikowe, odbarwienie naskórka i inne można skutecznie usuwać za pomocą kuracji kwasami owocowymi, a przede wszystkim kwasem glikolowym.

Zabiegi zalecane w rozognionej, ostrej formie trądziku ze stanami zapalnymi
- IPL Aurora, Galaxy
- Urządzenia te wykorzystują technologię ELOS

Przebieg zabiegu
Energia świetlna
Promieniowanie o długości fali 400-980 nm pobudza porfirynę do produkcji tlenu singletowego, który niszczy bakterie beztlenowe P.acne będące źródłem zmian zapalnych.
Energia elektryczna
Prąd elektryczny RF redukuje aktywność gruczołów łojowych

Efekty zabiegu
Dzięki działaniu obydwu rodzajów energii bakterie P.acne niszczone są szybciej od procesu namnażania. W ciągu 1 miesiąca uzyskiwany jest lepszy efekt niż w przypadku 3 miesięcznej kuracji środkami doustnymi lub nakładanymi na powierzchnię skóry.

- d’arsonalizacja
Zabieg polega na wykorzystaniu energii elektromagnetycznej, która delikatnie ogrzewa tkankę poprawiając jej ukrwienie. Dzięki temu komórki są lepiej odżywiane, dotlenione, a toksyny łatwiej wypłukiwane. W czasie zabiegu wytwarza się bakteriobójczy ozon powodując głęboką dezynfekcje skóry.

Zabiegi zalecane w formie nieostrej, bez zmian ropnych
- zabieg oczyszczania skóry
- zabieg seboregulujący
- peeling
- mikrodermabrazję
- naświetlanie laserem biostymulacyjnym
Lasery biostymulacyjne He-Ne znajdują zastosowanie w gojeniu ran, leczeniu świeżych blizn potrądzikowych. Fale światła o długości 932,8 nm stymulują procesy biochemiczne na poziomie tkanki, komórki i poziomie subkomórkowym. Dochodzi do aktywacji jądra komórkowego, a szczególnie DNA. Następuje wzrost ilości podziałów mitotycznych oraz aktywacja procesów enzymatycznych. Zwiększa się metabolizm tlenu w tkankach i uaktywnia transport produktów przemiany materii przez błonę komórkową. Światło lasera biostymulacyjnego powoduje podwyższenie progu bólu, zmniejszenie procesów zapalnych, obrzęków międzykomórkowych i naprężeń tkanek. Poprawia ukrwienie i podwyższa przepływ krwi. W efekcie naświetlania laserem He-Ne wzrasta stężenie hormonów i zwiększają się potencjały czynnościowe włókien nerwowych. Laser ten działa również antymutagennie.

Zapobieganie
Możliwość zapobiegania wystąpieniu trądziku jest mała. Najczęściej jest on następstwem zaburzeń hormonalnych często ze współistniejącymi predyspozycjami genetycznymi. Ale już tylko od pacjentów zależy, do jakiego stopnia zaawansowania zmian doprowadzą.